اثرات آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج در اصفهان

جهت تعیین تراکم مطلوب برنج آزمایشی در سال 1374 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مرحله اجرا در آمد. رقم “زاینده رود” در فواصل ردیف 15، 25 و 35 سانتیمتر و فواصل کپه در روی ردیف 10، 15 و 20 سانتیمتر، به صورت نشاکاری، با 3 نشا در هر کپه کشت گردید. میانگین ارتفاع بوته ها، تنها در مراحل خوشه دهی و گرده افشانی به طور معنی داری تحت تأثیر فاصله ردیف قرار گرفت و در هر دو مرحله، بیشترین ارتفاع در فاصله ردیفهای کمتر دیده شد. افزایش فاصله ردیف کاشت موجب تاخیر و طولانی تر شدن دوره خوشه دهی و گرده افشانی گردید که این امر نیز موجب برخورد دوره پر شدن دانه ها با شرایط جوی نامساعد آخر فصل رشد گردید. افزایش فاصله ردیف، اگر چه باعث افزایش معنی داری در قدرت پنجه زنی شد، اما تعداد پنجه در واحد سطح را به طور معنی داری کاهش داد. کاهش فاصله ردیف باعث محدودیت رشد رویشی پس از مرحله گرده افشانی شد و در نتیجه سرعت رشد خوشه و نسبت وزن خشک خوشه به وزن خشک کل اندام هوایی افزایش معنی داری یافت. با کاهش فاصله ردیف، بدون تغییر در وزن هزار دانه و درصد دانه های کامل در هر خوشه، تعداد خوشه در واحد سطح به طور معنی دار افزایش و در مقابل، تعداد دانه در هر خوشه کاهش یافت. در فاصله ردیفهای بیشتر، اگر چه عملکرد در واحد گیاه بالاتر بود و شاخص برداشت افزایش یافت، اما به دلیل کافی نبودن تعداد بوته در واحد سطح، محصول کمتری تولید شد. اثر فاصله کپه بر روی اکثر صفات مورد بررسی از لحاظ آماری معنی دار نبود. نتایج استفاده از روش رگرسیون مرحله ای و بررسی ضرایب مسیر نشان داد که تعداد خوشه در واحد سطح، نقش اول را در تعیین عملکرد ایفا می کند. حداکثر عملکرد با آرایش کاشت 15 × 15 سانتیمتر به دست آمد، که به نظر می رسد می تواند در مناطق برنجکاری استان اصفهان توصیه گردد.